ساده است! اقتصاد دستور قبول نمی‌کند

روح‌الله مهرجو-استاد دانشگاه و پژوهشگرحوزه اجتماعی

اتفاقاتی که در هفته‌های گذشته در کشور رخ داد مولود یک اصل ساده است که همه می‌دانند اما نادیده گرفتند، و آن این است که اقتصاد دستور پذیر نیست.
در اقتصادی پویا، واقعی شدن قیمت بنزین یکی از مهم‌ترین مسائلی است که باید رخ دهد. به عبارت دیگر امروز به خوبی همگان می‌دانند که واقعی شدن قیمت بنزین برای پویایی یک اقتصاد لازم و ضروری است. یارانه‌هایی که دولت باید پرداخت می‌کند، نباید در محل‌هایی چون بنزین باشد؛ چرا که عدالت قربانی می‌شود و همگان به یک اندازه از یارانه دولتی بهره‌ نمی‌برند. از همین رو است که تمامی اقتصاددان‌ها از واقعی شدن قیمت بنزین حمایت می‌کنند و این اتفاق باید هرچه سریعتر در اقتصاد ایران نیز رخ دهد. اما چرا در ایران افزایش آن با واکنش مردم در برخی از شهر‌ها مواجه شد؟
همواره در طول سال‌های گذشته افزایش قیمت بنزین مساوی با افزایش سایر کالاها بود چرا که مبلغ کرایه کالاها و مسافران را افزایش می‌داد و در قیمت تمام شده محصولات مؤثر است. بنابراین با توجه به تورمی که سال گذشته گریبان کشور را گرفت و قیمت‌ها را چندبرابر کرد، به تازگی ثبات خود را نشان می‌داد که دولت(یا به عبارت دیگر سران سه قوه) تصمیم گرفتند در یک اقدام ضربتی بدون اینکه از قبل اطلاع دهند، قیمت بنزین را افزایش دهند؛ اقدامی که با انتقادات بسیاری مواجه شد. بسیاری از شخصیت‌های و مردم اصل افزایش قیمت بنزین را تأیید کردند اما بر نحوه اجرا آن انتقاداتی داشتند و معتقد بودند که دولتمردان باید با مردم صحبت می‌کردند و از قصد و نیت خود برای افزایش قیمت بنزین خبر می‌دادند. اما چرا دولت این اقدام را انجام نداد؟ یکی از استدلالاتی که تصمیم‌گیران برای این امر بیان می‌کنند این است که اگر مردم زودتر درباره این اتفاق می‌دانستند اقدام به ذخیره سازی بنزین می‌کردند. اقدامی که بر اثر فرهنگی که در جامعه ایرانی حاکم است، امکان بروز آن وجود دارد و قطعاً برخی از افراد یا برای منفعت اقتصادی و فروش بنزین و یا برای مصرف شخصی، به طوری که بتوانند حداقل چند مدتی را با بنزین ارزان‌تر بگذارنند؛ به ذخیره سازی بنزین روی می‌آوردند و این ممکن بود، حتی خطرآفرین نیز باشد و جان عده‌ای را بستاند.