رسانه بستر جنگ اقتصادی ایران و آمریکا

روح الله مهرجو ‪-‬ پس از پیروزی انقلاب اسلامی، آمریکایی‌ها دوست نداشتند بپذیرند حکومتی بر نگین خلیج فارس حکم براند که با آن‌ها هماهنگ نباشد و از منافع دول غربی دفاع نکند. بنابراین از همان روزهای نخست انواع اقدامات را در پیش گرفتند تا این نهال تازه جوانه زده را به هلاکت برسانند. ترور و انواع مختلف کارشکنی‌ها میسر واقع نشد و بالاخره جنگی نا برابر آغاز شد که هشت سال به طول انجامید. جنگی که روی کاغذ بازنده آن مشخص بود و صدام در ذهن خود می‌پروراند که سه روزه در تهران با رسانه‌ها صحبت خواهد کرد. همان موقع اگرچه دنیا کار جمهوری اسلامی را تمام شده می‌انگاشت اما ملتی بودند که هرگز نپذیرفتند که کارشان تمام شده است. جالب اینکه امروز نیز همان تجربه تکرار شد.
ناو هواپیمابر «آبراهام لینکلن» وارد خلیج فارس شد تا ایرانیان را به وحشت اندازد، چشم دنیا دوباره به خاورمیانه جلب شد و شاید خیلی‌ها کار ایران را تمام شده دانستند، اما همان زمان که امریکا در سر می‌پروراند که با حرکت دادن این ناو که نام رئیس جمهور خوشنام آمریکا را بر پیشانی دارد می‌تواند به مقاصد خود برسد، در کمال ناباوری مردم ایران همانند سال‌های حماسه هیچ وقعی به آن ننهادند و به اجرای موسیقی‌های نامناسب در مدارس پرداختند و بیشتر بحث‌ها و تبادل نظرها در فضای مجازی به این مساله اختصاص یافت.
امریکا که نتوانست از این مانور بازخورد مناسب را بگیرد، سخن خود را تغییر داد. حالا امریکا و در راس آن رئیس جمهوری نامتعادل قرار دارد که بیشتر به توییت علاقمند است. اگرچه کارزار جنگ اقتصادی است و امریکا نیز بیشتر از همین حربه سود می‌جوید تا به اهداف خود دست یابد، اما ابزار جنگ همین رسانه است. رسانه‌ای که صدام می‌خواست پس از سه روز که از 31 شهریور ماه باید حسابش کنیم در تهران با آن‌ها به گفت‌و‌گو بنشیند، امروز مهملی برای درگیری شده است.
دیگر تجهیزات و ادوات جنگی در آن مهم نیستند، بلکه باید دید کدام طرف به موقع و با سرعت بیشتری از آن بهر‌ه می‌گیرند. البته طرف ایرانی باید در هنگام مبارزه، زمان اتصال را نیز محاسبه کند تا بتواند تمام قد پای جنگ بیاید، ترامپ توییت می‌کند، ظریف جواب می‌دهد. مردم ایران هم به مانند همیشه لطیفه‌های خود را می‌سازند و همه و همه در همین بستر فضای مجازی رخ می‌هد. ترامپ توییت می‌کند، ظریف جواب می‌دهد، مردم نظر می‌دهند و تحلیل‌گران طرفین به بررسی می‌پردازند- جای یک نکته خالی است که البته چهره تحلیلگران کاخ سفید از لطیفه‌های گوناگونی که مردم ایران برای ترامپ می‌سازند و از جنگ می‌گویند، غیر قابل پیش بینی است-. به عبارت دیگر شاید اگر فضای مجازی به شدت امروز گستره نمی‌یافت، تا کنون جنگ واقعی صورت می‌گرفت چون مجالی برای سخن گفتن‌ها و بازخورد گرفتن‌ها نبود. بنابراین اینجا فضای مجازی موثر واقع شده است و در عمل جلوی اقدامات شتابزده را گرفته است.
خیلی از پاسخ‌ها و اهداف جنگ را می‌توان با همین رسانه‌های مجازی به دست آورد تا نیازی به اردوکشی نباشد. این روزها به جای اینکه سخنگوی کاخ سفید، سخنی بگوید و یا سخنگوی فارسی زبان وزارت خارجه امریکا ادیبانه چند بیتی از حافظ بخواند، توییت‌های ترامپ و ظریف رد و بدل می‌شود. تهدیدها و رجزخوانی‌ها صورت می‌گیرد و این بار اسفندیاری ناپاک رستم را دست بسته می‌خواهد اما نسل رستم با یک هشتک ترامپ را به سخره می‌گیرند. تا امروز که رئیس جمهور ایالات متحده اعلام می‌کند ما به دنبال جنگ نیستیم، جنگ اقتصادی را دنبال می‌کنیم. سخن را تمام می‌کند و به دنیا می‌گوید که کار ایران را نمی‌توان با قلدری به پیش برد. حالا همه این اتفاقات در بستر فضای مجازی و رسانه رخ داده است و اگر نبود شاید تا کنون جنگ نابرابر شروع شده بود اما همین رسانه به امریکا گفت که ایران زمین حاضر به معامله بر روی ارزش‌ها و باورهای خود نیست.
رسانه همه این اقدامات را انجام داد و نشان داد که هر روز حرف برای گفتن دارد و می‌تواند در برهه‌های مختلف زمانی نقش حیاتی خود را ایفا کند و همه را وادارد که خود را با او هماهنگ کنند. «ویل دورانت» خالق اثر سترگ «تاریخ تمدن»، زمانی که احساس کرد رسانه‌های جمعی در حال کنار زدن کتاب‌های او هستند، تصمیم گرفت که برای ماندگاری آثارش به رسانه‌های آن زمان پناه آورد و در نهایت کتاب دیگری چون «قهرمانان تاریخ» را خلق کند که متن آن را برای خوانش در استودیو نگاشته بود. اینجا هم باز رسانه باعث شد که خدمتی دیگر به بشریت صورت گیرد.
البته هنوز یک سوال باقی مانده است که آیا باز هم می‌توانیم توسط رسانه‌ها سورپرایز شویم یا خیر؟ آیا رسانه باز هم برگی دارد که رو کند و در حالی که همه گمان می‌کنند با شبکه‌های اجتماعی، رسانه حرف جدیدی ندارد، دوبار انسان را شگفت زده کند. هیچ چیز معلوم نیست و دیگر نمی‌دانیم که آیا می‌توان بیش از امروز در دنیای رسانه گام برداشت و یا خیر؟
البته متخصصان علوم کامپیوتر و هوش مصنوعی می‌گویند که می‌شود و باید منتظر نقشی دیگر از این بازیگر تمام عیار باشیم. یعنی اگر انسان بتواند به هوش مصنوعی عمومی و یا ابر هوش مصنوعی برسد، نمی‌توان پیش بینی کرد که رسانه چه قدرتی پیدا می‌کند.